Hoe (hoge) verwachtingen zorgen voor burn outs

Ik was een poosje terug in gesprek met een oude vriend over de hoeveelheid mensen die voor hun 40e een burn out ontwikkelen of andere (forse) klachten en ook hoe moeilijk het is goede en betaalbare hulp te vinden. Helaas is dit iets dat ik herken zowel in mijn eigen omgeving als vanuit Ikverwacht. Hij vroeg me hoe het toch kan dat er zoveel mensen met dezelfde vragen worstelen, tegen dezelfde dingen aanlopen. Het was een boeiend maar geen optimistisch gesprek, en ik besloot er een blog over te schrijven.

Veel mensen hebben overtuigingen meegekregen of zelf ontwikkeld die het leven niet per se makkelijker maken. Dat kan zijn door wat ouders hebben meegegeven tijdens de opvoeding, maar ook de maatschappij geeft van alles mee. Sommige overtuigingen zijn nu niet bepaald helpend… Denk aan ‘niet lullen maar poetsen’, ‘ik heb geen tijd om ziek te zijn’, ‘Alles kan als je maar wil’ of verzin het maar. Zouden eigenlijk overtuigingen als ‘zorg goed voor jezelf dan kan je er ook voor anderen zijn’, “Luister naar jezelf’of ‘Samen werkt beter’ niet helpender zijn?

Veel mensen zien weinig kwaad in een goed arbeidsethos, is ook niets mis mee. Maar op het moment dat je (onbewust) meekrijgt altijd door te moeten gaan, ook als het eigenlijk even niet lukt, kan de schade groot zijn. Dat gaat overigens niet alleen op voor werk, maar ook voor je verantwoordelijkheidgevoel naar anderen, binnen je gezin en daar buiten. Sta je altijd voor iedereen klaar? Ben je betrouwbaar en loyaal? Prachtig toch? Mja, totdat je het niet volhoudt en er dus voor niemand kunt zijn.

Datzelfde gaat op voor het idee dat alles mag en kan, velen van ons kregen te horen dat alles mogelijk is als je maar genoeg wilde of je best deed. Mooi idee? Ik geloof dat het doorschiet. Je kunt een hele hoop bereiken met je best doen en knokken maar sommige dingen zijn voor jou, of in het algemeen, nu eenmaal niet haalbaar. De teleurstelling kan soms enorm zijn. Dat je niet een fantastische carrière kunt hebben, de meest intieme relatie, mét actief seksleven, een geweldig lichaam, massa’s contacten met vrienden en familie kunt onderhouden, terwijl je een perfecte opvoeding geeft aan je kinderen, is best logisch.

Op het moment dat je het zwaar hebt, merkt dat het allemaal wat veel is geworden en je bepaalde zaken misschien anders had ingeschat, wat dan? Het is niet niks om aan te kloppen om hulp, die drempel is voor veel mensen hoog. En daarbij is hulp die vergoed wordt vaak moeilijk te vinden of zijn er (zeker nu) lange wachtlijsten. En dat betekend dat goede hulp die sneller beschikbaar is vaak alleen te betalen is voor de mensen met genoeg geld. Mensen wachten dus veelal erg lang voor ze hulp inschakelen, waardoor de klachten vaak eerst verergeren. Dat is een gek systeem toch? Hoe eerder hoe beter, dan ben je sneller en goedkoper.

Ik geloof dat veel narigheid voortkomt uit het gebrek aan nuanceren of maat houden. Burn outs komen veel voor bij mensen die gewend zijn hard te werken, veel te zorgen, altijd klaar te staan, alles aankunnen. ‘Altijd’ of ‘alles’ is sowieso een beetje lastig. Wanneer je niet (op tijd) herkent dat iets wel genoeg is, altijd maar door gaat, wordt het een keer te veel. Opladen is gewoon nodig, voor jezelf zorgen zo nu en dan ook. Wat jij nodig hebt is persoonlijk, maar dat ook jij iets nodig hebt, staat wel vast. De kunst is te weten wat je wanneer nodig hebt, en dat is een stuk lastiger zelf aan te leren dan wanneer je dat van huis uit meekrijgt.

Met ouders spreek ik vaak over wat ze hun kind mee willen geven, en ook over wat zij hebben meegekregen van hun eigen ouders. Vaak zitten er behoorlijke verschillen tussen die twee, soms ook niet. Veel mensen denken niet zo bewust na over wat ze willen meegeven, maar feitelijk hebben we allemaal bewust of onbewust overtuigingen over wat goed is (en wat niet). De boodschappen die we onze kinderen geven (dat gaat vanzelf) zijn niet altijd in lijn met wat we hen eigenlijk mee willen geven, gek genoeg.

Je ziet dat uitersten regeren momenteel, in de media, politieke standpunten, klimaat, overal. Het perfecte plaatje is overal, en steeds meer ook het tegendeel (laten zien hoe erg iets kan zijn lijkt ook een trend, vooral als je het belachelijk maakt). Maar de waarheid ligt in het midden toch? Niemand ziet er altijd perfect uit. Je kunt niet altijd presteren als nooit te voren. Je kunt niet altijd alles geven, zie je; altijd, alles.

Maar ook binnen ons zelf hebben vaak die uitersten in overtuigingen het voor het zeggen. Terwijl het misschien tijd is er een paar af te zwakken of te lozen wanneer je eigenlijk wel merkt dat je er last van hebt, dat je klachten krijgt. Dat is relaxter voor jezelf, daar wordt je over het algemeen gelukkiger van en het verkleint de kans op hard vallen. Maar het betekend óók dat we die extremen minder doorgeven aan onze kinderen!

Wij kunnen onze kinderen helpen te reguleren, nuanceren. We kunnen ze zeggen dat het oké is als ze een off day hebben, of wanneer ze een keer vreselijk uit hun slof geschoten zijn. Je kunt ze leren iets goed te maken, sorry te zeggen. We kunnen ze voordoen dat we nee zeggen, of iemand eerlijk zeggen hoe we ergens over denken. We kunnen ze uitleggen dat wij ook niet alles weten, maar we wel samen willen uitzoeken hoe het zit.

Klinkt als een hoop verantwoordelijkheid? Klopt maar hoe mooi zou het zijn als we dit als maatschappij op ons nemen? Niet jij alleen. Als we elkaar laten zien dat we knokken voor wat we belangrijk vinden, maar óók rust nemen, een stapje terug doen, onderuitgaan en weer opstaan. Dat we elkaar daarbij wat vaker steunen en tot hulp zijn, over het goede voorbeeld gesproken!

Daar is geen peperdure zorg voor nodig. Daarvoor moeten we wel verder kijken dan diagnoses en ernstige klachten. We moeten serieus nemen wat er speelt, bij een persoon specifiek maar ook bij de maatschappij als geheel. Luisteren, kijken, nadenken en dan snel handelen.

Natuurlijk gaan we niet ‘even’ de mentaliteit van de gehele maatschappij veranderen, maar we kunnen wel beginnen bij hoe we met onszelf omgaan. Wat zijn jouw grenzen? Ken je ze en neem je ze serieus? Wanneer vraag je om hulp? Hoe ga je om met je partner en je directe familie en vrienden? Welk voorbeeld geven we onze kinderen? Het is mogelijk hierin stappen te zetten, dingen te veranderen die eigenlijk zo ingewikkeld niet zijn. Op een rij zetten wat jouw verwachtingen en overtuigingen zijn, en hoe ‘waar’ ze zijn kan hier enorm bij helpen. En als je daarna ook nog kijkt hoe je het eigenlijk liever zou zien en hoe je liever met jezelf, je partner en je kinderen om zou willen gaan is dan de stap daarna. Volgt die maatschappij vanzelf.

Saskia Zeldenrust

oudercoach en vaktherapeute

Dit kunstwerk fotografeerde ik in Lucca, Silent Shell, Chaotic Shell Eu Taze⁠